Theo Hồ Chí Minh, ưu điểm lớn nhất của Nho giáo nằm ở sự tu dưỡng đạo đức cá nhân. Người từng nhận xét rằng: “Học thuyết Khổng Tử có ưu điểm là sự tu dưỡng đạo đức cá nhân”. Quan điểm này được thể hiện xuyên suốt trong tư tưởng và hành động của Người, từ việc tiếp thu, cải biến đến vận dụng các giá trị Nho giáo vào thực tiễn cách mạng Việt Nam.
Hồ Chí Minh tiếp cận Nho giáo với tinh thần khoa học, khách quan và công bằng. Người nhìn nhận Nho giáo là một hệ thống tư tưởng, không phải tôn giáo, với cốt lõi là học thuyết về đạo đức và cách ứng xử trong xã hội. Người đánh giá cao các nhà tư tưởng Nho giáo thời Tiên Tần như Khổng Tử, Mạnh Tử, coi họ là những vĩ nhân, những nhà lý luận cách mạng của thời đại.
Hồ Chí Minh đã kế thừa và phát triển các giá trị Nho giáo trên nhiều phương diện:
-
Phạm trù và mệnh đề: Người tiếp thu và cải biến nhiều phạm trù Nho giáo như Nhân, Nghĩa, Trí, Dũng, Liêm, Trung, Hiếu. Điển hình là việc Người định nghĩa lại chữ “Trung” từ trung với vua thành trung với nước, và mở rộng chữ “Hiếu” thành hiếu với toàn dân, với đồng bào, trên nền tảng hiếu với cha mẹ. Người cũng thường xuyên sử dụng các mệnh đề Nho giáo như “Dân vi quý, xã tắc thứ chi, quân vi khinh”, “Phú quý bất năng dâm; Bần tiện bất năng di; Uy vũ bất năng khuất”, “Tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu, hậu thiên hạ chi lạc nhi lạc” và coi đó là phẩm chất của người cách mạng, người cộng sản.
-
Nguyên tắc tư duy: Người kế thừa và vận dụng phương pháp tư duy biện chứng, coi trọng tính chủ thể con người và coi giáo dục đạo đức là nền tảng. Người nhấn mạnh vai trò của cán bộ trong thành bại của cách mạng, đồng thời khẳng định việc cải tạo xã hội phải bắt đầu từ cải tạo bản thân.
-
Triết lý sống: Hồ Chí Minh học tập triết lý sống của các bậc đại Nho, đề cao việc tu thân, nhập thế, tự nhiệm, lấy mình làm gương. Người cho rằng “Một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”.
Tuy nhiên, Hồ Chí Minh cũng nhận thức rõ Nho giáo ra đời trong bối cảnh lịch sử cụ thể và có những hạn chế nhất định. Người chủ trương kế thừa có chọn lọc, phát huy những giá trị tích cực và loại bỏ những yếu tố không còn phù hợp với thời đại. Quan điểm của Người về khai thác di sản Nho giáo được thể hiện qua ba nguyên tắc:
- Duy vật biện chứng: Đánh giá Nho giáo trong bối cảnh lịch sử ra đời, tránh áp đặt quan điểm hiện đại một cách phiến diện.
- Kế thừa có chọn lọc: Phát huy cái tốt, loại bỏ cái xấu, sửa đổi cái phiền phức.
- Khoan dung văn hóa: Tôn trọng và học hỏi từ các hệ thống tư tưởng khác nhau, không tuyệt đối hóa bất kỳ học thuyết nào.
Tóm lại, theo Hồ Chí Minh, ưu điểm lớn nhất của Nho giáo là sự tu dưỡng đạo đức cá nhân. Người đã khéo léo kết hợp tinh hoa Nho giáo với chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng phương Tây, tạo nên một hệ thống tư tưởng phong phú, phục vụ cho sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước.
Ý kiến bạn đọc (0)