Các nhân tố tiến hóa bao gồm đột biến, di – nhập gen, giao phối không ngẫu nhiên, chọn lọc tự nhiên và các yếu tố ngẫu nhiên. Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi tần số alen và thành phần kiểu gen của quần thể, dẫn đến sự tiến hóa của sinh vật.
I. Đột biến
Đột biến là nguồn nguyên liệu chính của quá trình tiến hóa. Nó là những thay đổi ngẫu nhiên trong vật chất di truyền (DNA) của sinh vật. Mặc dù tần số đột biến ở từng gen rất nhỏ, nhưng xét trên toàn bộ quần thể với số lượng gen lớn, đột biến có thể tạo ra nhiều alen mới. Đây chính là nguồn gốc phát sinh các biến dị di truyền, cung cấp biến dị sơ cấp cho quá trình tiến hóa. Quá trình giao phối sau đó sẽ tạo ra nguồn biến dị thứ cấp. Đột biến làm thay đổi tần số alen và thành phần kiểu gen của quần thể, góp phần vào sự tiến hóa.
II. Di – nhập gen
Di – nhập gen, hay còn gọi là dòng gen, là sự lan truyền gen từ quần thể này sang quần thể khác. Hiện tượng này xảy ra thông qua sự phát tán bào tử, hạt phấn, quả và hạt ở thực vật, hoặc thông qua sự di cư ở động vật. Di – nhập gen làm thay đổi tần số các alen và thành phần kiểu gen của quần thể. Mức độ thay đổi phụ thuộc vào số lượng cá thể di chuyển vào hoặc ra khỏi quần thể.
III. Giao phối không ngẫu nhiên
Giao phối không ngẫu nhiên bao gồm giao phối có chọn lựa, giao phối gần và tự phối. Khác với đột biến hay di nhập gen, giao phối không ngẫu nhiên không làm thay đổi tần số alen của quần thể. Tuy nhiên, nó làm thay đổi thành phần kiểu gen của quần thể theo hướng giảm dần tần số kiểu gen dị hợp và tăng tần số kiểu gen đồng hợp. Điều này có thể dẫn đến sự nghèo nàn về vốn gen và giảm đa dạng di truyền của quần thể.
IV. Chọn lọc tự nhiên
Chọn lọc tự nhiên là quá trình phân hóa khả năng sống sót và sinh sản của các cá thể với kiểu gen khác nhau trong quần thể. Nó tác động trực tiếp lên kiểu hình và gián tiếp làm biến đổi tần số kiểu gen, từ đó làm thay đổi tần số alen. Khi môi trường thay đổi theo một hướng xác định, chọn lọc tự nhiên sẽ làm biến đổi tần số alen theo hướng đó, quyết định chiều hướng tiến hóa. Tốc độ thay đổi tần số alen phụ thuộc vào việc chọn lọc chống lại alen trội hay alen lặn. Chọn lọc chống lại alen trội diễn ra nhanh chóng hơn so với chọn lọc chống lại alen lặn.
V. Các yếu tố ngẫu nhiên
Ngay cả khi không có đột biến, chọn lọc tự nhiên hay di – nhập gen, thành phần kiểu gen và tần số alen của quần thể vẫn có thể bị biến đổi bởi các yếu tố ngẫu nhiên. Các yếu tố này tác động mạnh mẽ nhất đến các quần thể có kích thước nhỏ và không theo hướng xác định. Chúng có thể dẫn đến sự mất mát các alen quý hiếm, làm nghèo vốn gen của quần thể.
Ý kiến bạn đọc (0)