Nhân Tố Sinh Thái Là Gì? Các Nhóm Nhân Tố Sinh Thái

Nhân tố sinh thái là gì?

Nhân tố sinh thái, hay còn gọi là nhân tố môi trường, là tất cả những yếu tố của môi trường tác động đến sự sống của sinh vật. Những tác động này, trực tiếp hoặc gián tiếp, ảnh hưởng đến tập tính và thói quen của sinh vật, giúp chúng thích nghi và phát triển các đặc điểm riêng.

Nhân tố sinh thái là gì?

Các nhóm nhân tố sinh thái

Nhân tố sinh thái được chia thành hai nhóm chính: nhân tố vô sinh và nhân tố hữu sinh. Hai nhóm này liên tục tương tác và ảnh hưởng lẫn nhau.

Nhân tố vô sinh là gì?

Nhân tố vô sinh là các yếu tố liên quan đến tính chất vật lý và hóa học của môi trường xung quanh sinh vật, bao gồm nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, đất, không khí,…

Cụ thể, nhân tố vô sinh gồm:

• Chất vô cơ: Nước, khí, ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, lượng mưa, gió.
• Chất hữu cơ từ sinh vật: Chất thải, lông rụng, mùn, bã, xác động vật,…

Nhân tố vô sinh

Nhân tố hữu sinh là gì?

Nhân tố hữu sinh bao gồm tất cả các sinh vật sống, bao gồm cả con người, và tác động của chúng lên môi trường và lẫn nhau. Tổng thể các sinh vật sống trong một môi trường được gọi là quần xã sinh vật.

Nhân tố hữu sinh được chia thành ba nhóm chính:

• Sinh vật sản xuất: Thực vật có khả năng quang hợp, tạo ra chất hữu cơ từ chất vô cơ, ví dụ như cây xanh, tảo, một số loại vi khuẩn.
• Sinh vật tiêu thụ: Động vật không tự tổng hợp được chất hữu cơ mà phải sử dụng chất hữu cơ có sẵn từ sinh vật sản xuất hoặc sinh vật tiêu thụ khác. Nhóm này bao gồm động vật ăn thực vật, động vật ăn thịt, và động vật ăn tạp.
• Sinh vật phân giải: Nấm và vi khuẩn phân hủy chất hữu cơ từ sinh vật chết thành chất vô cơ, cung cấp dưỡng chất cho môi trường và sinh vật sản xuất.

Con người được xem là một nhân tố hữu sinh đặc biệt, có tác động mạnh mẽ và có ý thức đến môi trường, ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của các loài động thực vật khác.

Ví dụ về nhân tố hữu sinh

Mối quan hệ giữa nhân tố vô sinh và hữu sinh

Mặc dù khác nhau về bản chất, nhân tố vô sinh và nhân tố hữu sinh luôn có mối quan hệ mật thiết. Tập tính của động vật, quá trình quang hợp của thực vật đều phụ thuộc vào các yếu tố vô sinh như nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm,…

Khi môi trường thay đổi, sinh vật cũng phải thay đổi để thích nghi, ví dụ như thay đổi tập tính, tiến hóa để chịu được nhiệt độ cao hoặc thấp, phát triển khả năng chịu hạn, ưa bóng hoặc ưa sáng,…

Một ví dụ điển hình là sự khác biệt về kích thước cơ thể giữa các loài động vật hằng nhiệt sống ở vùng ôn đới lạnh giá và vùng nhiệt đới ấm áp. Động vật ở vùng lạnh thường có kích thước lớn hơn để giữ nhiệt, trong khi một số bộ phận như tai, đuôi lại nhỏ hơn để giảm thiểu sự mất nhiệt. Chúng cũng có lớp mỡ dày để chống rét.

Mối liên hệ giữa nhân tố vô sinh và nhân tố hữu sinh

Ngoài nhân tố sinh thái, còn có khái niệm giới hạn sinh thái, là giới hạn chịu đựng của sinh vật đối với một nhân tố sinh thái cụ thể. Vượt quá giới hạn này, sinh vật sẽ không thể tồn tại. Trong giới hạn sinh thái, có khoảng thuận lợi, là khoảng giá trị của nhân tố sinh thái mà sinh vật sinh trưởng và phát triển tốt nhất, và khoảng chống chịu, là khoảng giá trị gây ức chế hoạt động sống của sinh vật.