Khái niệm “nền kinh tế tuần hoàn” là gì?

Kinh tế tuần hoàn là gì?

Kinh tế tuần hoàn, một khái niệm được Pearce và Turner chính thức sử dụng từ năm 1990, mô tả một mô hình kinh tế hoạt động theo nguyên lý “mọi thứ đều là đầu vào cho thứ khác”. Điều này trái ngược hoàn toàn với nền kinh tế tuyến tính truyền thống. Nói một cách đơn giản, kinh tế tuần hoàn biến chất thải đầu ra của một ngành thành nguồn tài nguyên đầu vào cho ngành khác, hoặc tuần hoàn trong chính doanh nghiệp. Mô hình này góp phần tăng giá trị cho doanh nghiệp, giảm khai thác tài nguyên, giảm chi phí xử lý chất thải và giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

Mô hình kinh tế tuần hoàn biến chất thải thành tài nguyên

Tại sao kinh tế tuần hoàn là xu hướng tất yếu?

Việc chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn là thiết yếu cho tất cả các quốc gia, bao gồm cả Việt Nam, vì bốn lý do chính:

• Cạn kiệt tài nguyên: Nhu cầu nguyên liệu thô ngày càng tăng trong khi nguồn cung, đặc biệt là tài nguyên khoáng sản không tái tạo, đang cạn kiệt.
• Phụ thuộc nguyên liệu: Nhiều quốc gia phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu thô từ nước ngoài, gây căng thẳng chính trị toàn cầu.
• Biến đổi khí hậu: Phát thải khí nhà kính, đặc biệt là CO2, làm trầm trọng thêm biến đổi khí hậu. Kinh tế tuần hoàn sử dụng năng lượng bền vững, giúp giảm thiểu tác động này.
• Cơ hội kinh tế: Kinh tế tuần hoàn tạo ra cơ hội cho doanh nghiệp và khoa học trong đổi mới, thiết kế, tái chế và sáng tạo.

Việc giải quyết các vấn đề liên quan đến khan hiếm nguyên liệu, sử dụng năng lượng bền vững, hạn chế rác thải và tái sử dụng nguyên vật liệu đòi hỏi đầu tư đáng kể vào nguồn nhân lực khoa học, từ đó tăng tính cạnh tranh cho nền kinh tế.

Đầu tư vào khoa học công nghệ là chìa khóa cho kinh tế tuần hoàn

Các quan điểm về kinh tế tuần hoàn

Các quan điểm về kinh tế tuần hoàn khá đồng thuận. Pearce và Turner (1990) là những người đầu tiên sử dụng khái niệm này, nhấn mạnh nguyên lý “mọi thứ đều là đầu vào cho thứ khác”.

• UNIDO: Định nghĩa kinh tế tuần hoàn là chu trình sản xuất khép kín, chất thải được tái sử dụng làm nguyên liệu, giảm tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe con người.
• Ellen MacArthur Foundation (2012): Định nghĩa được công nhận rộng rãi là hệ thống khôi phục và tái tạo theo kế hoạch, chuyển sang sử dụng năng lượng tái tạo, loại bỏ hóa chất độc hại và giảm thiểu chất thải thông qua thiết kế vật liệu, sản phẩm, hệ thống và mô hình kinh doanh.
• Wikipedia (2018): Mô tả kinh tế tuần hoàn là mô hình kinh tế tập trung vào kéo dài tuổi thọ vật chất và loại bỏ tác động tiêu cực đến môi trường thông qua tái sử dụng, sửa chữa, tân trang, tái sản xuất và tái chế.

Tóm lại, kinh tế tuần hoàn hướng đến kéo dài tuổi thọ sản phẩm và tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên. “Phế thải” được xem là nguyên liệu cho các quy trình sản xuất khác, trái ngược với mô hình kinh tế tuyến tính truyền thống.

Kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững trên thế giới

Nhiều quốc gia đã tiên phong trong việc phát triển kinh tế tuần hoàn như Thụy Điển, Anh, Pháp, Canada, Hà Lan, Thụy Sĩ, Phần Lan, Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore và Malaysia. Châu Âu ước tính kinh tế tuần hoàn có thể tạo ra lợi ích 600 tỷ Euro mỗi năm, 580.000 việc làm mới và giảm phát thải khí nhà kính. Thụy Điển là một ví dụ điển hình với việc tái chế phần lớn vật liệu nhựa, chất thải xây dựng và biến rác thành năng lượng. Singapore, với nguồn lực hạn chế, đã biến rác thải thành năng lượng và xây dựng đảo rác nhân tạo Semakau. Trung Quốc cũng đang tích cực chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn với các vòng tuần hoàn từ nhỏ đến lớn.

Kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam

Tại Việt Nam, mô hình “Vườn – Ao – Chuồng” (VAT) là một ví dụ về kinh tế tuần hoàn đã được áp dụng thành công. Các khái niệm như “khu công nghiệp sinh thái”, “sản xuất sạch hơn”, “không phát thải”, tái chế, tái sử dụng và tái sản xuất cũng được nghiên cứu và áp dụng. Bộ Công Thương đã triển khai nhiều mô hình sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, hướng tới phát triển bền vững. Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019-2030 đặt ra mục tiêu tiết kiệm năng lượng, giảm tổn thất điện năng và tiêu hao năng lượng trong công nghiệp.