Ô nhiễm không khí là gì? Nguyên nhân gây ô nhiễm không khí

Ô nhiễm không khí là gì?

Ô nhiễm không khí là tình trạng không khí bị biến đổi do sự xâm nhập của các chất lạ như khói, bụi, hơi và các loại khí độc hại. Sự thay đổi này làm giảm chất lượng không khí, gây mùi khó chịu, giảm tầm nhìn và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe con người, động vật và thực vật. Không khí là yếu tố thiết yếu cho sự sống, vì vậy ô nhiễm không khí tác động trực tiếp đến mọi hoạt động trong đời sống xã hội. Con người là một trong những nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm không khí, do đó mỗi cá nhân cần nâng cao ý thức và hành động để cải thiện tình trạng này.

Thực trạng ô nhiễm không khí trên thế giới và ở Việt Nam

Ô nhiễm không khí là vấn đề toàn cầu, ảnh hưởng đến cả Việt Nam và nhiều quốc gia khác. Mặc dù đã có nhiều cảnh báo và biện pháp được đưa ra, tình trạng này vẫn đang diễn biến phức tạp.

Tình trạng ô nhiễm không khí trên thế giới

Theo các báo cáo của Viện Ảnh hưởng Sức khỏe (HEI), Viện Đo lường và Đánh giá Sức khỏe (IHME) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí là mối nguy hại nghiêm trọng nhưng vẫn chưa có giải pháp triệt để. Gần như toàn bộ dân số thế giới đang sống trong môi trường không khí ô nhiễm, với khoảng 6000 thành phố tại 117 quốc gia có nồng độ bụi mịn và nitơ đioxit ở mức nguy hiểm. Các nước có thu nhập thấp và trung bình là những nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Hạt bụi mịn PM2.5, dễ dàng xâm nhập vào phổi và máu, là nguyên nhân chính gây ra các bệnh về đường hô hấp, tim mạch, mạch máu não và ung thư. Ô nhiễm không khí gây ra hơn 7 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn thế giới.

Ô nhiễm không khí ở Việt Nam

Việt Nam nằm trong top 10 quốc gia ô nhiễm không khí nhất châu Á, với nồng độ bụi mịn PM2.5 và PM10 đáng báo động. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh là hai thành phố ô nhiễm nhất cả nước.

Mặc dù nồng độ PM2.5 có xu hướng giảm trong những năm gần đây, Việt Nam vẫn xếp thứ 5 trong khu vực Đông Nam Á và thứ 35 trên thế giới về mức độ ô nhiễm không khí. Dịch COVID-19 và các biện pháp giãn cách xã hội đã góp phần cải thiện chất lượng không khí tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh trong năm 2021.

Tình trạng ô nhiễm không khí ở Hà Nội

Hà Nội chịu ảnh hưởng ô nhiễm không khí từ cả nguồn thải nội địa và các tỉnh lân cận. Nồng độ bụi mịn PM2.5 và PM10 thường xuyên vượt quá quy chuẩn cho phép. Mức độ ô nhiễm không khí ở Hà Nội cũng thay đổi theo mùa, với mùa đông thường ô nhiễm hơn mùa hè do hiện tượng nghịch nhiệt.

Tình trạng ô nhiễm không khí ở TPHCM

TP. Hồ Chí Minh cũng đối mặt với tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng, chủ yếu do khí thải giao thông, hoạt động công nghiệp, sinh hoạt và thương mại. Nhiều khu vực trong thành phố ghi nhận nồng độ bụi mịn ở mức có hại cho sức khỏe.

Ô nhiễm không khí nguyên nhân do đâu?

Nguyên nhân gây ô nhiễm không khí rất đa dạng, bao gồm cả yếu tố con người và tự nhiên.

Trong sản xuất công nghiệp, nông nghiệp

Khí thải công nghiệp, khói bụi từ các nhà máy, việc lạm dụng thuốc trừ sâu, phân bón hóa học và đốt rơm rạ trong nông nghiệp là những nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí.

Phương tiện giao thông

Khí thải từ phương tiện giao thông, đặc biệt là xe máy và ô tô cũ, thải ra môi trường một lượng lớn các chất độc hại như CO, NO2, SO2, VOC, góp phần đáng kể vào ô nhiễm không khí.

Thu gom, xử lý rác thải

Việc xả rác bừa bãi và phương pháp xử lý rác thải chưa hiệu quả cũng là nguyên nhân gây ô nhiễm không khí, tạo ra mùi hôi thối và phát tán các chất độc hại.

Các hoạt động sinh hoạt

Việc đun nấu bằng bếp củi, than ở một số khu vực cũng góp phần gây ô nhiễm không khí do tạo ra khói bụi và khí độc hại.

Xây dựng các cơ sở hạ tầng

Hoạt động xây dựng cơ sở hạ tầng tạo ra bụi bẩn từ vật liệu xây dựng, góp phần làm tăng ô nhiễm không khí.

Do gió bụi

Gió mang bụi từ các khu vực ô nhiễm đến những nơi khác, làm lan rộng ô nhiễm không khí.

Từ lốc xoáy, bão

Bão và lốc xoáy có thể làm tăng nồng độ bụi mịn và các chất ô nhiễm khác trong không khí.

Núi lửa phun trào

Núi lửa phun trào thải ra môi trường một lượng lớn khí độc hại như lưu huỳnh, clo, metan, gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng.

Cháy rừng

Cháy rừng tạo ra một lượng lớn khí thải, đặc biệt là nitơ oxit, làm tăng ô nhiễm không khí.

Vào thời điểm giao mùa

Sương mù dày đặc vào thời điểm giao mùa khiến bụi mịn khó thoát ra, làm tăng ô nhiễm không khí.

Ô nhiễm không khí gây ra những hậu quả như thế nào?

Ô nhiễm không khí gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe con người, động vật và thực vật.

Đối với con người, ô nhiễm không khí gây ra các bệnh về đường hô hấp, tim mạch, ung thư, đột quỵ, tiểu đường, tổn thương da và mắt, thậm chí vô sinh. Trẻ em có nguy cơ mắc dị tật bẩm sinh, giảm IQ và dậy thì sớm.

Đối với động thực vật, ô nhiễm không khí gây nhiễm độc, giảm sức đề kháng, ảnh hưởng đến quá trình quang hợp và sinh trưởng. Mưa axit làm suy yếu cây cối và gây hại cho môi trường sống của động vật.

Một vài biện pháp khắc phục ô nhiễm không khí

Để giảm thiểu ô nhiễm không khí, cần có sự chung tay của cả cộng đồng và chính quyền. Một số biện pháp bao gồm:

• Trồng nhiều cây xanh.
• Xử lý rác thải đúng tiêu chuẩn.
• Hạn chế sử dụng hóa chất trong nông nghiệp.
• Sử dụng phương tiện giao thông thân thiện với môi trường.
• Bảo dưỡng và thay thế các phương tiện giao thông cũ.

Việc nâng cao ý thức bảo vệ môi trường và áp dụng các biện pháp khắc phục ô nhiễm không khí là trách nhiệm của mỗi cá nhân để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và tạo ra một môi trường sống trong lành và bền vững.