Nhân tố sinh thái là gì? Phân loại các nhân tố sinh thái

Nhân tố sinh thái là gì?

Nhân tố sinh thái, hay còn gọi là nhân tố môi trường, là tất cả những yếu tố của môi trường tác động đến sự sống của sinh vật. Tác động này có thể trực tiếp hoặc gián tiếp, ảnh hưởng đến tập tính, thói quen của sinh vật, giúp chúng thích nghi và phát triển các đặc điểm riêng biệt.

Nhân tố sinh thái là gì?

Phân loại nhân tố sinh thái

Nhân tố sinh thái được chia thành hai loại chính: nhân tố vô sinh và nhân tố hữu sinh. Hai nhóm nhân tố này luôn có mối quan hệ mật thiết, tương tác qua lại và ảnh hưởng lẫn nhau.

Nhân tố vô sinh là gì?

Nhân tố vô sinh (aBiotic Factors) là các yếu tố liên quan đến tính chất vật lý và hóa học của môi trường xung quanh sinh vật, bao gồm nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, đất, không khí,…

Cụ thể, nhân tố vô sinh bao gồm:

• Chất vô cơ: Nước, khí oxy, ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, lượng mưa, gió, áp suất,…
• Chất hữu cơ có nguồn gốc từ sinh vật: Chất thải, lông, xác động vật, mùn hữu cơ,…

Nhân tố vô sinh

Nhân tố hữu sinh là gì?

Nhân tố hữu sinh (Biotic Factors) là toàn bộ các sinh vật sống, bao gồm con người, động vật, thực vật và vi sinh vật, có tác động đến môi trường sinh thái và tạo thành quần xã sinh vật.

Nhân tố hữu sinh được chia thành ba nhóm chính:

• Sinh vật sản xuất: Là các sinh vật tự dưỡng, chủ yếu là thực vật có khả năng quang hợp, tạo ra chất hữu cơ từ chất vô cơ, ví dụ như cây xanh, tảo, một số loại vi khuẩn.
• Sinh vật tiêu thụ: Là các sinh vật dị dưỡng, sử dụng chất hữu cơ có sẵn làm nguồn thức ăn. Nhóm này bao gồm động vật ăn thực vật, động vật ăn thịt và động vật ăn tạp.
• Sinh vật phân giải: Là các sinh vật chuyển hóa chất hữu cơ thành chất vô cơ, giúp chu trình vật chất trong tự nhiên được khép kín. Nhóm này chủ yếu gồm vi khuẩn và nấm.

Con người được coi là nhân tố hữu sinh đặc biệt, có tác động mạnh mẽ nhất đến môi trường. Hoạt động của con người, từ sản xuất đến tiêu dùng, đều có thể gây biến đổi môi trường sống và ảnh hưởng đến sự sinh trưởng, phát triển của các loài sinh vật khác.

Ví dụ về nhân tố hữu sinh

Mối quan hệ giữa nhân tố vô sinh và hữu sinh

Mặc dù có vai trò khác nhau, nhưng nhân tố vô sinh và nhân tố hữu sinh luôn có mối quan hệ chặt chẽ, ảnh hưởng lẫn nhau. Tập tính của động vật, quá trình quang hợp của thực vật đều phụ thuộc vào các yếu tố vô sinh như nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm. Khi điều kiện môi trường thay đổi, sinh vật cũng phải thay đổi để thích nghi, ví dụ như thay đổi tập tính, tiến hóa để phát triển các đặc điểm mới.

Một ví dụ điển hình là sự khác biệt về kích thước cơ thể của cùng một loài động vật sống ở vùng khí hậu khác nhau. Động vật hằng nhiệt ở vùng ôn đới lạnh giá thường có kích thước lớn hơn so với đồng loại sống ở vùng nhiệt đới ấm áp. Chúng cũng có lớp mỡ dày để giữ ấm cơ thể.

Mối liên hệ giữa nhân tố vô sinh và nhân tố hữu sinh

Ngoài nhân tố sinh thái, giới hạn sinh thái cũng là một khái niệm quan trọng. Giới hạn sinh thái là giới hạn chịu đựng của sinh vật đối với một nhân tố sinh thái nhất định. Vượt ngoài giới hạn này, sinh vật sẽ không thể tồn tại. Trong giới hạn sinh thái có khoảng thuận lợi (sinh vật sinh trưởng và phát triển tốt nhất) và khoảng chống chịu (sinh vật chịu đựng được nhưng bị ức chế hoạt động sống).