Nguyên Nhân Sâu Xa Của Sự Xuất Hiện Giai Cấp Là Gì?

Nguyên nhân hình thành giai cấp trong xã hội

Theo Karl Marx, “con người hiện thực” là điểm xuất phát khi nghiên cứu xã hội. Con người tồn tại trong một bối cảnh cụ thể về không gian và thời gian, với nhu cầu thiết yếu như ăn, ở, mặc. Để đáp ứng nhu cầu này, con người phải lao động sản xuất. Quá trình sản xuất là sự kết hợp giữa người lao động và tư liệu sản xuất. Sự xuất hiện giai cấp bắt nguồn từ việc tách rời giữa người lao động và tư liệu sản xuất, hay nói cách khác là sự tồn tại của chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất.

Xã hội nguyên thủy, với lực lượng sản xuất thấp kém, sản phẩm chỉ đủ đáp ứng nhu cầu sinh tồn cơ bản, chưa xuất hiện sản phẩm dư thừa và chiếm hữu tư nhân, nên chưa có sự phân chia giai cấp. Sự phân chia giai cấp xuất hiện ở xã hội chiếm hữu nô lệ, khi xuất hiện chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất, tạo ra hai giai cấp đối kháng cơ bản là chủ nô và nô lệ.

Marx chỉ ra rằng sự tồn tại của giai cấp gắn liền với những giai đoạn phát triển lịch sử nhất định của sản xuất, đặc biệt là giai đoạn xuất hiện chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất. Friedrich Engels bổ sung rằng quy luật phân công lao động là cơ sở cho sự phân chia thành giai cấp. Bên cạnh đó, chiến tranh và cướp bóc cũng góp phần đẩy nhanh quá trình phân hóa giai cấp, củng cố địa vị của giai cấp thống trị và biến việc quản lý xã hội thành bóc lột quần chúng.

Đấu tranh giai cấp – tất yếu của xã hội có giai cấp

Trong xã hội có giai cấp, giai cấp thống trị chiếm đoạt lao động của giai cấp bị trị, dẫn đến áp bức về kinh tế, chính trị, tư tưởng và tinh thần. Lợi ích giai cấp được hình thành khách quan từ địa vị kinh tế – xã hội, chứ không phải từ ý thức giai cấp. Giai cấp bóc lột luôn tìm mọi cách bảo vệ địa vị và đặc quyền của mình, trong khi lợi ích của giai cấp bị trị lại đối lập hoàn toàn. Đây chính là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến đấu tranh giai cấp.

Theo Marx, nguyên nhân sâu xa của đấu tranh giai cấp là mâu thuẫn giữa trình độ phát triển cao của lực lượng sản xuất với quan hệ sản xuất đã lỗi thời. Đấu tranh giai cấp, đỉnh cao là cách mạng xã hội, chỉ xảy ra khi lực lượng sản xuất phát triển đến mức mâu thuẫn với quan hệ sản xuất cũ không thể giải quyết. Sự phát triển của lực lượng sản xuất đòi hỏi xóa bỏ quan hệ sản xuất cũ và thay thế bằng quan hệ sản xuất mới phù hợp hơn.

Lực lượng và tiến trình đấu tranh giai cấp trong xã hội tư bản chủ nghĩa

Marx và Engels phân tích nguyên nhân đấu tranh giai cấp dẫn đến sự sụp đổ của chế độ phong kiến và hình thành xã hội tư bản. Sự ra đời của phương thức sản xuất tư bản là bước tiến lịch sử, giải phóng lực lượng sản xuất. Tuy nhiên, nó cũng thay thế chế độ sở hữu tư nhân của địa chủ bằng chế độ sở hữu tư nhân của tư sản, và người lao động vẫn tiếp tục bị bóc lột. Mâu thuẫn giữa tư sản và vô sản là nguyên nhân của đấu tranh giai cấp trong xã hội tư bản chủ nghĩa.

Giai cấp vô sản, sản phẩm của nền đại công nghiệp, đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến, là giai cấp cách mạng triệt để, có sứ mệnh giải phóng chính mình và toàn xã hội. Tiến trình đấu tranh giai cấp diễn ra theo hai bước: Giai cấp vô sản liên hiệp thành lập đoàn thể, chính đảng; dưới sự lãnh đạo của Đảng, giai cấp vô sản dùng bạo lực lật đổ chính quyền tư sản, tập trung tư liệu sản xuất vào tay nhà nước.

Kết luận

Tóm lại, nguyên nhân sâu xa của sự xuất hiện giai cấp là sự phát triển của lực lượng sản xuất dẫn đến chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất. Điều này tạo ra mâu thuẫn lợi ích giữa các giai cấp, dẫn đến đấu tranh giai cấp. Trong xã hội tư bản chủ nghĩa, giai cấp vô sản có sứ mệnh lịch sử lật đổ giai cấp tư sản và xây dựng xã hội mới.