Đối tượng trào phúng của bài thơ Than Đạo Học là gì?

Bài thơ “Than Đạo Học” của Trần Tế Xương là một tác phẩm trào phúng sâu sắc, sử dụng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật với quy tắc gieo vần truyền thống. Âm điệu hài hòa của bài thơ, được tạo nên từ việc gieo vần bằng ở các câu 2-4-6-8, giúp người đọc dễ dàng ghi nhớ nội dung cũng như cảm nhận được sự châm biếm tinh tế. Bố cục bài thơ gồm bốn phần: đề, thực, luận, kết, kết hợp với ngôn ngữ giản dị, mộc mạc nhưng giàu sức biểu cảm, vẽ nên một bức tranh sống động về xã hội đương thời và tâm trạng day dứt của tác giả.

Bài thơ hướng mũi nhọn trào phúng vào một bộ phận trí thức đương thời. Đó là những người được học hành, có tri thức nhưng lại không vận dụng kiến thức vào việc giúp ích cho đời. Thay vào đó, họ lại sa đà vào lối sống bon chen, chạy theo danh lợi, địa vị. Họ “đua đòi học” không phải vì khao khát tri thức, mà chỉ để tô vẽ cho bản thân, thỏa mãn lòng ham hư vinh. Sự bất lực của tầng lớp trí thức này được thể hiện qua hình ảnh “sĩ khí rụt rè”, “gà phải cáo”. Họ thiếu bản lĩnh, hèn nhát, không dám đứng lên đấu tranh cho lẽ phải, chỉ biết luồn cúi, tìm cách trục lợi cá nhân.

Cách ngắt nhịp linh hoạt và việc sử dụng phép đối tinh tế góp phần làm nổi bật chủ đề chính của bài thơ: sự bất lực của người trí thức trước thực trạng xã hội và nỗi buồn sâu kín của tác giả. Trần Tế Xương đã khéo léo lồng ghép những biện pháp tu từ như ẩn dụ trong câu “Thầy đồ dạy mãi không thông” để miêu tả sự khó khăn trong việc truyền đạt kiến thức, phản ánh thực trạng giáo dục trì trệ, thiếu hiệu quả. Phép đối lập trong câu “Lắm kẻ sang giàu đua đòi học” càng làm rõ nét hơn sự mỉa mai, châm biếm đối với những kẻ ham danh hám lợi, biến việc học thành công cụ để thăng tiến.

Tình trạng giáo dục suy thoái, thiếu hiệu quả cũng là một vấn đề được Trần Tế Xương đề cập đến trong “Than Đạo Học”. “Văn trường liều lĩnh đấm ăn xôi” là một hình ảnh ẩn dụ cho những kẻ bất chấp thủ đoạn để đạt được mục đích. Họ không màng đến đạo đức, chỉ quan tâm đến lợi ích cá nhân, sẵn sàng giẫm đạp lên người khác để thỏa mãn lòng tham. Tác giả bày tỏ nỗi chán nản, bất lực trước thực trạng xã hội, đồng thời cũng gửi gắm niềm hy vọng mong manh vào một tương lai tốt đẹp hơn. Giọng điệu châm biếm, mỉa mai, cùng với ngôn ngữ sắc bén, đanh thép, đã tạo nên sức mạnh tố cáo mạnh mẽ, góp phần làm nên giá trị trường tồn của tác phẩm.