Quan điểm lịch sử cụ thể là cách tiếp cận nghiên cứu lịch sử, nhấn mạnh việc xem xét sự kiện trong bối cảnh lịch sử riêng của nó, bao gồm thời kỳ, hoàn cảnh xã hội, kinh tế, văn hóa và chính trị. Vậy cơ sở lý luận của quan điểm này là gì?
Cơ sở lý luận của quan điểm lịch sử cụ thể
Quan điểm lịch sử cụ thể bắt nguồn từ chủ nghĩa duy vật biện chứng, giúp phân tích sự vật, hiện tượng trong mối quan hệ với bối cảnh lịch sử và điều kiện xã hội cụ thể. Dưới đây là các cơ sở lý luận chính:
(1) Chủ nghĩa duy vật biện chứng:
- Vật chất quyết định ý thức: Sự kiện lịch sử cần được xem xét dựa trên điều kiện vật chất cụ thể. Mọi sự phát triển đều bị chi phối bởi hoàn cảnh lịch sử và điều kiện kinh tế – xã hội.
- Sự phát triển biện chứng: Lịch sử phát triển theo quy luật biện chứng, đòi hỏi xem xét sự vật trong quá trình vận động và thay đổi. Mỗi sự kiện chỉ có thể hiểu đúng khi đặt trong bối cảnh và quá trình phát triển của nó.
(2) Nguyên tắc khách quan và toàn diện:
- Tính khách quan: Sự vật tồn tại khách quan, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan. Phân tích sự kiện phải dựa trên điều kiện khách quan của thời đại và hoàn cảnh thực tế.
- Tính toàn diện: Sự kiện lịch sử cần được phân tích trong mối quan hệ với các yếu tố kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội… để có cái nhìn đầy đủ.
(3) Lý luận về mối liên hệ phổ biến:
Mọi sự vật, hiện tượng đều liên hệ với nhau. Xem xét sự kiện lịch sử không thể tách rời các yếu tố khác cùng thời kỳ và bối cảnh.
- Mối quan hệ giữa các yếu tố xã hội: Bối cảnh kinh tế ảnh hưởng lớn đến các sự kiện chính trị, xã hội. Ví dụ, sự phát triển tư bản ở châu Âu thế kỷ XIX dẫn đến thay đổi chính trị và cách mạng.
- Mối liên hệ thời gian và không gian: Sự kiện lịch sử gắn liền với thời gian và không gian cụ thể. Không thể đánh giá sự kiện theo chuẩn mực của thời kỳ khác.
(4) Lý luận về sự phát triển:
Sự phát triển là quá trình liên tục, có tính quy luật, diễn ra trong bối cảnh lịch sử và điều kiện cụ thể.
- Quá trình vận động và phát triển của lịch sử: Mỗi sự kiện là kết quả của quá trình vận động, thay đổi từ nhiều yếu tố. Cần xem xét sự kiện trong suốt quá trình lịch sử phát triển của xã hội. Ví dụ, để hiểu Cách mạng Tháng Tám 1945, cần xem xét quá trình phong trào yêu nước từ đầu thế kỷ XX, kết hợp bối cảnh thế giới.
(5) Phép biện chứng duy vật trong phân tích lịch sử:
Phép biện chứng duy vật, với nguyên lý về mâu thuẫn, sự phát triển, là cơ sở để hiểu quá trình lịch sử. Lịch sử chứa đựng mâu thuẫn và chuyển biến. Quan điểm lịch sử cụ thể giúp nhận ra mâu thuẫn lịch sử và quá trình phát triển biện chứng, từ đó hiểu nguyên nhân và hệ quả của sự kiện.
- Mâu thuẫn và phát triển: Mâu thuẫn xã hội là động lực của sự phát triển lịch sử. Phân tích sự kiện phải dựa trên việc nhận ra mâu thuẫn trong bối cảnh cụ thể và sự vận động theo thời gian.
(6) Thực tiễn là cơ sở kiểm chứng lý luận:
Thực tiễn là tiêu chuẩn kiểm chứng tính đúng đắn của lý luận. Lý thuyết phải dựa trên thực tiễn lịch sử cụ thể.
- Tính thực tiễn trong phân tích lịch sử: Sự kiện chỉ được đánh giá đúng khi đặt trong hoàn cảnh lịch sử cụ thể. Ví dụ, đánh giá chính sách cải cách kinh tế cần xem xét điều kiện kinh tế, xã hội thời điểm đó.
Ví dụ về quan điểm lịch sử cụ thể
Cuộc chiến chống COVID-19 ở Việt Nam là ví dụ điển hình. Thành công ban đầu và sự chuyển đổi chiến lược sau này cần được phân tích trong bối cảnh cụ thể:
- Bối cảnh chính trị – xã hội: Hệ thống chính trị tập trung, kinh nghiệm từ các dịch bệnh trước, sự tin tưởng của người dân vào chính phủ.
- Bối cảnh quốc tế: Học hỏi kinh nghiệm từ các nước bị ảnh hưởng trước, cạnh tranh vắc-xin toàn cầu.
- Bối cảnh kinh tế: Chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động.
- Sự thay đổi và thích ứng: Biến chủng Delta, chuyển đổi sang chiến lược sống chung với COVID-19, đẩy mạnh tiêm chủng.
Mô hình quan điểm lịch sử cụ thể
Sơ đồ minh họa quan điểm lịch sử cụ thể (Hình từ Internet)
Việc áp dụng quan điểm lịch sử cụ thể giúp hiểu rõ thành công và thách thức của Việt Nam trong cuộc chiến chống dịch, cũng như các quyết định chính sách được đưa ra.
Ý kiến bạn đọc (0)